ثلث است و محقق است و توقيع ريحان و رقاع و نسخ و تعليق
ذكر خط هشتمين شد اما مخفي به طريقه معما
هر گه شش و هفتمين بخواني نام خط هشتمين بداني (مجنون هروي، آداب المشق)
حروف الفبا مجموعه اي از اشكال انتزاعي است كه چون در كنار يكديگر قرار مي گيرند ، تشكيل واژگان مي دهند و واژگان وسيله انتقال پيام اند . حروف الفبا در هر زبان و ادوار مختلف ، توسط طراحان آن دوره با توجه به مقتضيات و شرايط آن زمان طراحي شده است . اين امر پيدايش اقلام متنوع طراحي حروف در كشورهاي مختلف را در پي داشته است . « در ميان ملل متمدنه ، خط منحصراً وسيله نمايش و ضبط و تفهيم مقاصد و افكار است و استثناء ذوق لطيف ايراني توانسته است از آن مانند ساير آثار صنايع ظريفه نيز، استفاده كند و اينك قرن هاست كه خط ايراني يكي از مظاهر هنري ظريف ملي مي باشد » ( بياني 1357 ، 7 ). خوشنويسي ايراني حدود هفت قرن پيوسته سير تكاملي خود را طي نموده و در حدود قرن دهم به حد اعلاي ترقي و زيبايي و شيوايي رسيد . بدون شك اوج اين هنر ظريف را بايد در خط نستعليق جستجو كرد . «نستعليق را عروس خطوط اسلامي ناميده اند » (مهدي بياني ، احوال و آثار خوشنويسان) كه از تركيب دو خط نسخ و تعليق پديد آمد.
«خط نستعليق از ذهن و ضمير قوم ايراني منشا گرفت و همگام با بسط و غناي ادبيات فارسي به تكامل رسيد و زيبا ترين خط جهان اسلام را پديد آورد . اين خط در حقيقت جلوه اي از واكنش هنر ملي ايرانيان بود كه به دست قومي ترك نژاد گسترش يافت و راهياب مقصدي روشن در ادبيات غنايي كشورمان شد »
)يعقوب آژند، خوشنويسي در قلمرو مكتب هرات) .مكتب بغداد به خصوص در قلمرو خوشنويسي بيشترخصيصه عربيت داشت ولي كم كم ماهيت و خصيصه ايرانيت بر آن حاكم شد كه مهم ترين نتيجه اين خصيصه ، پديداري خط نستعليق توسط ايرانيان بود .
اين خط حدود يك قرن پس از انتشار و رواج تعليق يعني از نيمه دوم قرن هشتم به تدريج و با تلفيق خط نسخ و تعليق توسط ميرعلي تبريزي پديد آمد . نستعليق ضمن پويايي داراي ساختار بسيار محكم
و پيچش هاي لطيف و قوس هاي چشم نواز است . همچنين خطي است با قاعده كه در آن حروف و
كلمات داراي اندازه هايي معين است و تقريبا تمام آن دور است (دور يعني حركت به صورت چرخشي ،
دايره اي يا بيضي شكل) و يك ششم آن سطح (سطح يعني حركات قلم به صورت افقي ، عمودي و مايل مثلا حرف ك . « ايرانيان اين خط را در ارتباط با ويژگي هاي زبان فارسي وضع كردند و در آنها با حذف اعراب ، با حركت مواج و كشش آرام عناصر منحني افزودند ») روئين پاكباز، دايره المعارف هنر.)
سطح و دور در خط نستعلیق:
